HISTORIE
Del 1 : Fram til om lag 500 e.kr
Test deg sjølv s. 30
1. Kva var fordelane med jordbruk i forhold til jakt og sanking? Og kva var ulempane?
Overgangen til jordbruk førte til meir arbeid og mindre fritid enn tidlegare, men jordbruk kunne til gjengjeld halde liv i fleire mennesker. Endringane i folketal og levemåte vart så store at historikarane snakka om revolusjon – jordbrukrevolusjon.
2. Når og kvar vart dei første siviliasjonane til?
Den første sivilasjonane i verda voks frem for om lag 5500 år sidan på elveslettene ved Eufrat og Tigris i det noverande Irak.
3. Kva er eigentlig ein siviliasjon?
Ein brukar gjerne ordet sivilasjon om tidlegare samfunn som hadde komme opp på eit visst nivå av spasialisering og fått ein viss storleik. Det vil si at ikkje alle var jordbrukarar lenger, men at ein del av befolkninga hadde gått over i andre yrker, som handverkarar, handelsmenn, prestar, kunstnarar, offentlige tenestemenn o.l.
4. Kven hadde innverknad i den greske bystaten, og kven vart haldne utanfor?
Aristokrati var dei som styrte, men kampane mellom dei førte til at ein større del av folket fekk politisk inverknad. Det var gjerne jordeigande bønder som på den måten fikk borgerrettar.
Det var eit skille mellom borgarar og andre, og slett ikkje alle innbyggjarar hadde politiske retter og kunne vere med å styre og stelle. Kvinner, søner som ikkje var gamle nukk til å delta i krig og invandrarar vart ikkje rekna som borgarar, og kunne derfor ikkje gjere seg gjeldane i politikken.
5. Kva er skilnaden på eit aristokrati og eit demokrati?
Aristokrati vil sei at samfunnet vart styrt av «dei beste», mens demokrati vil seie at alle borgarar i bystaten kunne komme frem å røyste over kvar enkelt sak.
6. Kva kjenneteiknar den hellenistiske kulturen, og korleis vart han til?
Når Aleksander den store døydde, vart det enorme riket hanna delt inn i tre deler – Egypt, syria og makadonia. I dei nye rika som vart skipa no, møttest grekarane frå ulike bystatar og utveksla språk og kultur. Den fellesgreske kulturen utvikla seg på denne måten, og han vart kalla hellanisme.
Kjenneteikn:
7. Kven hadde størst makt i den romerske republikken?
Roma var ein aristokratisk stat, der nokre få rike familier dominerte senatet. Alle borgerane kunne møte i folkeforsamlinga, men der var ikkje rom for frie diskusjonar. Folke røysta for eller i mot ferdig utarbeid forslag eller valde embetsmenn blandt nokre få kandidater. For å nå fram i politikken måtte enn ha rikdom og gode kontakter.
8. Nemn nokre verknader av den romerkse ekspensjonen
- krigsfanger vart selde som slaver
- Stor forskjell mellom rike og fattige (Krig, uro, oppprør)
- Førte med seg store rikdommer
- Store sosiale forskjeller
- Erobring av kornproduserene områder
9. Kvar vart kristendommen til, og kvifor vart han etter kvart oppfatta som eit trugsmål mot det romerske samfunnet?
Det historiske utgangspunktet for kristendommen er personen Jesus fra Nasaret. Han levde i Galilea i det som er Israel i dag.
Den første tida brydde ikkje dei romerske styremaktene seg om dei kristne, fordi dei såg på dei som ei jødisk sekt. Men etter at dei fekk tilhengjarar utanfor den jødiske miljøet og samstundes ikkje ville delta i felles ritual for dei romerske gudane – på grunn av det første bodet: «Du skal ikkje ha andre gudar enn meg» - vart romarane mistenksam og byrja sjå på kristendommen som farleg for samfunnet. Den felles religionsutøvinga var jo til beste for fellesskapet og skulle verne fellesskapet.
10. Nemn nokre årsaker til at romarriket går under.
Ytre årsaker:
- Press frå andre folk og rike
Indre årsaker
- Hardare skatter
- Klimaforverring
- utarming av jord
- matmangel og dårlig kosthold – førte til lågare folketal, enda høgare skatt på dei som betalte.
Befolkninga var redusert og hardt pressa